Duchowość inkarnacyjna

ks. Andrzej Siemieniewski

Inkarnacyjna duchowość

1. Rozwój problematyki w dokumentach kościelnych


Inkarnacja (Wcielenie) to fundamentalny dogmat wiary chrześcijańskiej. Pojęcie „duchowości inkarnacyjnej” wskazuje na potrzebę wyciągnięcia wszystkich konsekwencji z faktu Wcielenia Syna Bożego. Przypomina o świętości życia świeckiego, to znaczy życia w tym świecie i pośród rzeczywistości tego świata. Jeśli Bóg stał się człowiekiem pośród świata, to człowiek ma stać się świętym w świecie.


Błędem jest przeciwstawianie rzeczywistości tego świata i rzeczywistości duchowej w tym sensie, jakby ta pierwsza nie wchodziła w obszar zainteresowania i działalności chrześcijanina, lub nawet jakby miała być skazana na oddzielenie od Boga. Pius XI w encyklice Quas Primas z 1925 r. (p. XXV) pisze: „jeśli Chrystusowi Panu dana jest wszelka władza na niebie i na ziemi […] to nie ma w nas żadnej władzy, która by była wyjęta spod tego panowania”. W ten sposób przypomniał obowiązek katolików prowadzenia społeczeństw do Chrystusa (tamże, XIX).


Pogłębienie i sproblematyzowanie teologii duchowości inkarnacyjnej związana jest z twórczością O. Chenu oraz z praktycznymi osiągnięciami Akcji Katolickiej. Rozwinięta została w dokumentach Soboru Watykańskiego II: LG, GS, Ap. Act. Argumentując, że: „samo bowiem Słowo Wcielone zechciało być uczestnikiem ludzkiej społeczności” (GS 32), „Sobór upomina chrześcijan […] aby przykładali się do wiernego wypełniania swoich obowiązków ziemskich, kierując się w tym duchem Ewangelii” (GS 43). Zadaniem chrześcijan jest wcielenie w rzeczywistości świata ducha błogosławieństw, a szczególnie ducha ubóstwa. Nie tylko nie sprzeciwia się to, ale nawet domaga, zdobycia wszelkich możliwych kwalifikacji fachowych i doświadczenia zawodowego (por. GS 72).


2. Aspekt eschatologiczny: szerzenie królestwa Bożego


a) Włączenie w Zmartwychwstanie Chrystusa


Krzyż Chrystusa niezrozumiały jest bez następującego po nim Zmartwychwstania. Analogicznie, dla chrześcijanina sens trudu działalności doczesnej, nierzadko trudu niemalże ponad siły, odsłania w duchowości inkarnacyjnej swój eschatologiczny aspekt. Rys eschatologiczny duchowości chrześcijańskiej, najczęściej podkreślany w kontekście życia zakonnego, nie może być prze­cież nieobecny również i w życiu wewnętrznym człowieka świec­kiego. W soborowym Dekrecie o Apostolstwie Świeckich czyta­my:

„[świeccy] wielkodusznym sercem poświęcają się całkowicie szerzeniu Królestwa Bożego i kształtowaniu oraz doskonaleniu porządku spraw doczesnych w duchu chrześcijańskim” (DA 4).

Uciążliwy trud zaangażowania w działalność doczesną jest więc równocześnie wkładem w budowę przyszłego porządku świata, a uczestniczenie w Krzyżu zawiera w sobie obietnicę uczestniczenia również i w Zmar­twychwstaniu. To właśnie chrześcijańskie rozumienie cier­pienia zawsze w połączeniu z wynikającym z niego dobrem pozwala znaleźć „przebłysk nowego życia, nowego dobra, jakby zapowiedź nowego nieba i nowej ziemi — które właśnie przez trud pracy staje się udziałem człowieka i świata” (LE 27). Działalność ludzka, o ile przeżywana jest w kontekście Wcielenia, w jego aspekcie zarówno cierpienia, jak i chwały, jest realnym wkładem we wzrastanie w sercach wiernych królestwa Bożego, eschatologicznego „nowego nieba” i „nowej ziemi”.


Dla ewangelizacji nie jest obojętne, czy chrześcijanie swym cod­ziennym wysiłkiem potrafią objawić zarys zbawionej przyszłości. Dlatego, zapewnia nas Sobór, „oczekiwanie nowej ziemi ma pobudzać zapobiegliwość, aby uprawiać tę ziemię, na której wzrasta owo ciało nowej rodziny ludzkiej, mogące dać pewne wyobrażenie nowego świata”, a to dlatego, że „dla Królestwa Bożego nie jest obojętne, jak dalece postęp może przyczynić się do lepszego urządzenia społeczności ludzkiej” (GS 39).


Nie tylko spektakularne manifestacje wiary, ale i codzien­ny trud rąk lub umysłu sprawia, że z mocą rozszerza się w dzieja­ch obecność Bożego królestwa (por. CL 17). To, co teraz wydaje się wzrastać powoli, wśród wielu przeciwności i błędów obciążających pracę człowieka, wejdzie w skład odkupionej ostatecznie rzeczywistości:

„Wszystkie dobra natury oraz owoce naszej zapobiegliwości odnajdziemy na nowo, ale oczysz­czone ze wszystkiego brudu, rozświetlone i przemienione, gdy Chrystus odda Ojcu «wieczne i powszechne królestwo»” (GS 39).

Taka była logika Wcielenia Syna Bożego w pełnię ziemskiego życia, pracy, trudu i radości Jezusa z Nazaretu. Logika ta odtworzyć się ma w inkarnacyjnej duchowości chrześcijanina.

[2002]

BIBLIOGRAFIA

M. Belda Plans, Animazione cristiana del mondo, [w:] Dizionario enciclopedico di spiritualità, red. E. Ancilli, Roma 1990, s. 146-152.