Papieska Rada Kultury
Papieska Rada Do Spraw Dialogu Międzyreligijnego
JEZUS CHRYSTUS DAWCĄ WODY ŻYCIA
Chrześcijańska refleksja na temat New Age
7. ANEKS7.1. Krótkie sformułowanie niektórych idei New AgeSformułowania idei New Age, William Bloom, 1992, cytowane za: Heelas, s. 225nn:
— Całe życie — cała egzystencja — jest przejawem Ducha, Nieznanego, tej najwyższej świadomości znanej pod wieloma różnymi imionami w wielu różnych kulturach.
— Celem i dynamiką całej egzystencji jest pełna manifestacja Miłości, Mądrości, Oświecenia…
— Wszystkie religie są wyrazem tej samej wewnętrznej rzeczywistości.
— Całe życie, które postrzegamy pięcioma ludzkimi zmysłami lub przy pomocy urządzeń naukowych, jest tylko zewnętrznym welonem niewidzialnej, wewnętrznej i przyczynowej rzeczywistości.
— Podobnie ludzie są dwojakimi istotami: (I) z zewnętrzną, tymczasową osobowością; i (II) o wielowymiarowym wewnętrznym istnieniu (dusza lub wyższe „ja”).
— Zewnętrzna osobowość jest ograniczona i zmierza w kierunku miłości.
— Celem wcielenia wewnętrznej istoty jest wprowadzenie wibracji zewnętrznej osobowości w rezonans z miłością.
— Wszystkie wcielone dusze mogą w wolności wybrać swą własną drogę duchową.
— Naszymi duchowymi nauczycielami są ci, których dusze są uwolnione od potrzeby wcielenia i którzy wyrażają bezwarunkową miłość, mądrość, i oświecenie. Niektóre z tych wielkich istot są dobrze znane i stanowią inspirację dla świata religii. Niektóre są nieznane i pracują w sposób niewidzialny.
— Całe życie, w swoich różnych formach i stanach, jest połączoną ze sobą energią, zawiera nasze czyny, uczucia i myśli. Dlatego też współpracujemy z Duchem i tymi energiami przy współtworzeniu naszej rzeczywistości.
— Pomimo że jesteśmy trzymani w dynamie kosmicznej miłości, jesteśmy wspólnie odpowiedzialni za stan naszego „ja”, naszego środowiska i całego życia.
— W ostatnim czasie ewolucja planety i ludzkości osiągnęła punkt, w którym przechodzimy fundamentalną duchową zmianę w naszej indywidualnej i masowej świadomości, dlatego właśnie mówimy o Nowej Erze (
New Age). Ta nowa świadomość jest rezultatem coraz bardziej pomyślnej inkarnacji tego, co niektórzy ludzie nazywają energiami kosmicznej miłości. Ta nowa świadomość ukazuje się w instynktownym rozumieniu świętości oraz, w szczególności, w połączeniu ze sobą całej egzystencji.
— Ta nowa świadomość i to nowe rozumienie dynamicznej współzależności całego życia oznacza, że jesteśmy obecnie w trakcie procesu dotyczącego kompletnie nowej planetarnej kultury.
Jeremy Tarcher,
Komplementarne sformułowania, [w:] Heelas (s. 226):
1. Świat wraz z rasą ludzką stanowi wyraz wyższej, pełniejszej boskiej natury.
2. Wewnątrz każdej ludzkiej istoty ukryte jest wyższe, boskie „ja”, które jest manifestacją wyższej i pełniejszej boskiej natury.
3. Ta wyższa natura może zostać przebudzona i może stać się centrum codziennego życia danej osoby.
4. To przebudzenie jest powodem egzystencji każdego poszczególnego życia.
David Spangler cytowany w: „Actualité des Religions” (nr 8, wrzesień 1999), s. 43, na temat głównych cech wizji
New Age, która jest:
— holistyczna (ogólna, ponieważ istnieje jedna pojedyncza rzeczywistość — energia);
— ekologiczna (Ziemia — Gaja jest naszą matką; każdy z nas jest neuronem centralnego systemu nerwowego Ziemi);
— androgyniczna (zarówno tęcza, jak i Yin/Yang są symbolami
New Age, wskazującymi na wzajemne uzupełnianie się przeciwieństw, szczególnie męskości i żeńskości);
— mistyczna (znajdująca świętość we wszystkich, najzwyklejszych rzeczach);
— planetarna (ludzie muszą być w jednym i tym samym czasie zakotwiczeni w ich własnej kulturze i otwarci na uniwersalny wymiar, zdolni do promowania miłości, współczucia, pokoju; dotyczy to także ustanowienia rządu światowego).
7.2. Wybrane terminyAndrogynia: nie jest hermafrodytyzmem, czyli posiadaniem fizycznych cech obu płci, ale świadomością obecności w każdej osobie pierwiastka męskiego i żeńskiego. Uważa się ją za stan zrównoważonej wewnętrznej harmonii pomiędzy
animus i
anima. Według
New Age jest ona stanem wynikającym z nowej świadomości podwójnej formy bycia i istnienia, która jest charakterystyczna dla każdego mężczyzny i każdej kobiety. Im bardziej się rozprzestrzenia, tym bardziej będzie pomagać w transformacji relacji interpersonalnych.
Antropozofia: teozoficzna doktryna pierwotnie spopularyzowana przez Chorwata, Rudolfa Steinera (1861-1925), który po dłuższym okresie bycia liderem niemieckiego oddziału (od 1902 do 1913) opuścił Towarzystwo Teozoficzne. Antropozofia jest ezoteryczną doktryną mającą na celu wprowadzenie ludzi w tajniki „obiektywnej wiedzy” w sferze duchowo-boskiej. Steiner wierzył, że pomogła mu ona zgłębić prawa ewolucji kosmosu i ludzkości. Zakłada ona, że każda fizyczna istota ma odpowiadającą jej duchową istotę, a na ziemskie życie wpływają gwiezdne energie i duchowe esencje. Kronika
Akasha jest uważana za „kosmiczną pamięć” dostępną dla wtajemniczonych[95].
Channeling (kanałowanie): psychiczne media twierdzą, że działają jako kanały pozwalające na przepływ informacji pochodzących od innych istot, zwykle bezcielesnych jednostek żyjących na wyższych poziomach. Channeling łączy istoty tak zróżnicowane jak: wywyższeni mistrzowie, aniołowie, bogowie, jednostki grupowe, duchy natury i Wyższe Ja.
Chrystus: według
New Age historyczna postać Jezusa jest jedynie jednym z wcieleń idei, energii lub zbiorem wibracji. Zdaniem Alice Bailey, potrzebny byłby wielki dzień suplikacji, kiedy to wszyscy wierzący stworzyliby taką koncentrację duchowej energii, że nastąpiłoby dalsze wcielenie, które ujawniłoby sposób, w jaki ludzie mogą siebie ocalić… Dla wielu ludzi Jezus jest niczym więcej jak tylko duchowym mistrzem, który podobnie jak Budda, Mojżesz, Mahomet i inni został przeniknięty przez kosmicznego Chrystusa. Kosmiczny Chrystus znany jest również jako chrystusowa energia tkwiąca u podstawy każdej istoty i całego istnienia. Jednostki powinny być stopniowo wtajemniczane w świadomość tej chrystusowej cechy, którą wszyscy posiadają. Chrystus — według
New Age — reprezentuje najwyższy stan doskonałości „ja”[96].
Enneagram: (z języka greckiego
ennéa = dziewięć +
gramma = znak) nazwa odnosi się do wykresu złożonego z koła posiadającego na swym obwodzie dziewięć punktów, które są połączone wewnątrz koła trójkątem i sześciokątem. Początkowo był on używany w przepowiadaniu przyszłości, ale stał się znany jako symbol systemu typologii osobowości składającej się z dziewięciu standardowych typów charakteru. Swą popularność uzyskał po publikacji książki Helen Palmer
The Enneagram[97]. Autorka ta uznaje się za dłużniczkę rosyjskiego ezoterycznego myśliciela i uzdrowiciela G.I. Gurdijewa, chilijskiego psychologa Claudio Naranjo oraz autora Oscara Ichazo, założyciela
Arica. Początki enneagramu pozostają okryte tajemnicą, niektórzy jednak utrzymują, że wywodzi się on z mistycyzmu Sufi.
Era Wodnika: każdy astrologiczny wiek, trwający około 2146 lat, nazwany jest zgodnie z nazwą jednego ze znaków zodiaku. Jednakże te „wielkie dni” następują po sobie w odwrotnej kolejności, a zatem gdy obecna Era Ryb się skończy, rozpocznie się Era Wodnika. Każda z er ma swoje własne kosmiczne energie; energia w Erze Ryb uczyniła ją czasem wojen i konfliktów, Wodnik natomiast ma być czasem harmonii, sprawiedliwości, pokoju, jedności itd. W tym aspekcie
New Age akceptuje historyczną nieuchronność. Niektórzy wyrażają pogląd, że Era Byka była czasem religii żydowskiej, Era Ryb czasem chrześcijaństwa, a Wodnik zaś stanie się wiekiem uniwersalnej religii.
Ewolucja: w
New Age jest ona czymś znacznie większym, niż tylko kwestią żyjących istot rozwijających się w kierunku wyższych form życia. Model fizyczny jest przetransponowany na sferę duchową, tak aby immanentna siła tkwiąca w ludziach mogła popchnąć ich w kierunku wyższych form życia duchowego. Uważa się, że ludzie nie posiadają pełnej kontroli nad tą siłą, ale ich dobre lub złe działania mogą przyspieszyć lub opóźnić ich postęp. Sądzi się, że całość stworzenia, włączając ludzkość, porusza się nieuchronnie w kierunku połączenia z boskim elementem. Reinkarnacja zajmuje bardzo ważne miejsce w tym spojrzeniu na postępującą duchową ewolucję, która, jak się uważa, zaczyna się przed narodzeniem i trwa nadal po śmierci[98].
Ezoteryzm (z języka greckiego
esotéros = to, co jest wewnątrz): ogólnie termin ten odnosi się do starożytnej i ukrytej wiedzy dostępnej tylko grupie wtajemniczonych, którzy określają siebie jako strażników prawd ukrytych przed większością ludzkości. Proces wtajemniczenia prowadzi ludzi od zaledwie zewnętrznej, powierzchownej wiedzy o rzeczywistości do wewnętrznej prawdy, w procesie tym ich świadomość budzi się na głębszym poziomie. Ludzie są zaproszeni do podjęcia tej „wewnętrznej podróży” w celu odkrycia wewnątrz siebie „boskiej iskry”. Zbawienie w tym kontekście zbiega się z odkryciem Ja.
Feng-shui: jedna z form geomancji, okultystyczna chińska metoda rozszyfrowywania ukrytej obecności pozytywnych i negatywnych prądów w budynkach i innych miejscach, na podstawie wiedzy o siłach ziemskich i atmosferycznych. „Podobnie jak ludzkie ciało lub kosmos, tak i miejsca są przecinane przez wypływy, których właściwa równowaga jest źródłem zdrowia i życia”[99].
Gnoza: w sensie ogólnym gnoza jest formą wiedzy, która nie jest intelektualna, ale wizjonerska lub mistyczna i, jak się uważa, została objawiona. Może ona połączyć człowieka z boską tajemnicą. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa Ojcowie Kościoła walczyli przeciwko gnostycyzmowi, ponieważ był on nie do pogodzenia z wiarą chrześcijańską. Niektórzy widzą odrodzenie gnostyckich idei w dużej części myśli
New Age, zwłaszcza, że istnieją autorzy związani z
New Age, którzy rzeczywiście powołują się na wczesny gnostycyzm. Jednakże większy nacisk, jaki się kładzie w
New Age na monizm, a nawet panteizm lub panenteizm zachęca niektórych do używania terminu
neo-gnostycyzm w celu rozróżnienia gnozy
New Age od starożytnego gnostycyzmu.
Hermetyzm: filozoficzne i religijne praktyki i spekulacje związane z pismami zawartymi w
Corpus Hermeticum i aleksandryjskimi tekstami przypisywanymi mitycznemu Hermesowi Trismegistosowi. W czasach Renesansu, kiedy to po raz pierwszy je poznano, uważano, że odkrywają one przedchrześcijańskie doktryny, jednak późniejsze studia pokazały, że pochodzą one z pierwszego wieku chrześcijaństwa[100]. Aleksandryjski hermetyzm jest głównym źródłem, z którego czerpie współczesny ezoteryzm, toteż oba te kierunki mają wiele wspólnego, m.in.: eklektyzm, odrzucenie ontologicznego dualizmu, afirmację pozytywnego i symbolicznego charakteru wszechświata, ideę upadku i późniejszego przywrócenia ludzkości. Hermetyczne spekulacje wzmocniły wiarę w starożytną fundamentalną tradycję lub tak zwaną odwieczną filozofię (
philosophia perennis), błędnie uważaną za wspólną wszystkim religijnym tradycjom. Wyższe i ceremonialne formy magii pochodzą z renesansowego hermetyzmu.
Holizm: kluczowy koncept w „nowym paradygmacie”, uważany za dostarczający teoretycznych ram, integrujących całe widzenie świata współczesnego człowieka. Pojęcie „całości” przedstawiane jest jako centralny koncept metodologiczny i ontologiczny stanowiący przeciwieństwo doświadczenia wynikającego ze zwiększającej się fragmentaryzacji w nauce i życiu codziennym. Ludzkość wpasowuje się we wszechświat jako część jednego żywego organizmu, harmonicznej sieci dynamicznych związków. Klasyczne rozróżnienie pomiędzy podmiotem a przedmiotem, za które wini się zwykle Kartezjusza i Newtona, jest kwestionowane przez różnych naukowców, którzy oferują most pomiędzy nauką i religią. Ludzkość jest częścią uniwersalnej sieci (ekosystemu, rodziny) natury i świata i musi poszukiwać harmonii z każdym elementem tego quasitranscendentnego autorytetu. Kiedy człowiek zrozumie swoje miejsce w naturze, w kosmosie, który jest również boski, pojmie także, że „całość” i „świętość” są jedną i tą samą rzeczą. Najprostsze sformułowanie holizmu znajduje się w hipotezie „Gaji”[101].
Inicjacja: w religijnej etnologii pojawia się kognitywna i/lub eksperymentalna podróż, dzięki której dana osoba zostaje przyjęta sama lub jako część grupy, za pomocą szczególnych rytuałów, w poczet członków religijnej wspólnoty, tajnego towarzystwa (np. masonerii) lub tajemniczego stowarzyszenia (magicznego, ezoteryczno-okultystycznego, gnostyckiego, teozoficznego itp.).
Karma (z sanskrytu
Kri = dzieło, czyn): kluczowe pojęcie w hinduizmie, dżainizmie i buddyzmie, którego znaczenie nie zawsze jednak było takie samo. W starożytnym okresie wedyjskim oznaczało ono rytualny czyn, a szczególnie składanie ofiary, dzięki której dana osoba uzyskiwała dostęp do szczęścia lub błogosławieństwa życia po śmierci. Kiedy pojawiły się dżainizm i buddyzm (około sześciu wieków przed Chrystusem),
karma straciła swoje zbawcze znaczenie: drogą do wyzwolenia stała się wiedza
Atman lub „ja”. W doktrynie
samsary była ona rozumiana jako związana z nieustającym cyklem ludzkich narodzin i śmierci (hinduizm) lub ponownym narodzeniem (buddyzm)[102]. W kontekście
New Age „prawo karmy” jest często rozumiane jako moralny równoważnik kosmicznej ewolucji. Nie ma ono już nic wspólnego ze złem lub cierpieniem — złudzeniami doświadczanymi jako części „kosmicznej gry” — ale jest uniwersalnym prawem przyczyny i skutku, częścią tendencji połączonego wewnętrznie wszechświata zmierzającą w kierunku moralnej równowagi[103].
Kryształy: uważa się, że wibrują one na wysokich częstotliwościach, są zatem przydatne w przemianie siebie. Używa się ich w różnych terapiach, w medytacji, wizualizacji, «podróżach gwiezdnych» lub jako talizmany przynoszące szczęście. Patrząc z zewnątrz, nie posiadają one żadnej mocy, są po prostu piękne.
Mistycyzm: w mistycyzmie
New Age człowiek zwraca się raczej ku sobie samemu niż w stronę komunii z Bogiem, który jest „całkowicie inny”. Jest to zjednoczenie z wszechświatem, ostateczne unicestwienie poszczególnej jednostki w jedności z całością. Doświadczenie „Ja” jest uważane za doświadczenie boskości, należy zatem spojrzeć do środka, aby odkryć autentyczną mądrość, kreatywność i siłę.
Monizm: metafizyczne przekonanie mówiące, że różnice pomiędzy istotami są złudne. Istnieje tylko jedna uniwersalna istota, której każda rzecz i każda osoba jest częścią. Monizm
New Age w dużym stopniu zawiera także ideę, że rzeczywistość jest fundamentalnie duchowa, jest on zatem współczesną formą panteizmu (czasami wyraźnym odrzuceniem materializmu, szczególnie marksizmu). Jego roszczenie sobie prawa do rozwiązania całego dualizmu nie pozostawia miejsca na transcendentalnego Boga, wszystko więc
jest Bogiem. Kolejny problem, jaki pojawia się dla chrześcijaństwa, wiąże się z kwestią pochodzenia zła. C.G. Jung postrzegał zło jako „ciemną stronę” Boga, podczas gdy w klasycznym teizmie jest On cały dobrem.
Muzyka New Age:
jest to świetnie rozwijający się przemysł. Często sprzedawana jest ona jako środek do osiągnięcia harmonii ze sobą lub światem, część z niej to muzyka „celtycka” lub druidyczna. Niektórzy kompozytorzy
New Age twierdzą, że celem tej muzyki jest budowanie mostów pomiędzy świadomym i nieświadomym, jest to prawdopodobnie bardziej prawdziwe w tych utworach, w których oprócz melodii, występuje medytacyjne i rytmiczne powtórzenie kluczowych wyrażeń. Podobnie jak w przypadku wielu elementów związanych ze zjawiskiem
New Age, intencją niektórych rodzajów tej muzyki jest przyciągnięcie ludzi do samego
New Age,
jednakże większość jest po prostu artystycznym utworem lub też komercyjnym artykułem.
Neopoganizm: nazwa często odrzucana przez tych, do których się ją stosuje, a odnosząca się do prądu, który biegnie równolegle z
New Age. Oba te ruchy często oddziałują na siebie wzajemnie. Na wielkiej fali reakcji przeciw tradycyjnym religiom, a szczególnie przeciw judeochrześcijańskiemu dziedzictwu Zachodu, wiele osób na nowo zwróciło się ku starożytnym, rdzennym, tradycyjnym
pogańskim religiom. Wszystko to, co poprzedziło chrześcijaństwo, jest uważane za bardziej prawdziwe dla ducha danej ziemi lub narodu, za niezanieczyszczoną formę naturalnej religii, będącej w kontakcie z siłami natury, często matriarchalną, magiczną lub szamańską. Uważa się, że ludzkość będzie zdrowsza, jeśli powróci do naturalnego cyklu (rolniczych) świąt i do ogólnej afirmacji życia. Niektóre „neopogańskie” religie są niedawnymi rekonstrukcjami, których autentyczny związek z pierwotnymi formami można zakwestionować, szczególnie w przypadkach, gdy są one zdominowane przez współczesne ideologiczne składniki, takie jak ekologia, feminizm albo, w wielu przypadkach, mity dotyczące czystości rasowej[104].
Nowa Myśl: ruch religijny założony w Stanach Zjednoczonych Ameryki w dziewiętnastym wieku. Jego początki wywodzą się z idealizmu, którego był spopularyzowaną formą. W przekonaniu tym Boga uważano za całkowicie dobrego, a zło zaledwie za złudzenie, natomiast podstawową rzeczywistością był umysł. Ponieważ to umysł każdego człowieka jest tym czynnikiem, który
powoduje wydarzenia w jego życiu, człowiek musi wziąć ostateczną odpowiedzialność za każdy aspekt swojej sytuacji.
Okultyzm: okultystyczna (a więc ukryta) wiedza oraz ukryte siły umysłu i natury znajdują się u podstaw wierzenia i praktyki związanej z przypuszczalną tajemnicą „odwiecznej filozofii”, wywodzącej się z jednej strony z magii i alchemii starożytnej Grecji, a z drugiej z żydowskiego mistycyzmu. Są one trzymane w ukryciu przez kodeks tajemnicy narzucony wtajemniczonym zebranym w grupy i towarzystwa, które strzegą tajemnej wiedzy i technik. W dziewiętnastym wieku spirytualizm i Towarzystwo Teozoficzne wprowadziły nowe formy okultyzmu, które z kolei wpłynęły na różne prądy w myśli New Age.
Panteizm (greckie
pan = wszystko i
theos = Bóg): przekonanie, że wszystko jest Bogiem lub, czasem, że wszystko jest w Bogu, a Bóg jest we wszystkim (panenteizm). Każdy element wszechświata jest boski, a boskość jest w równym stopniu obecna we wszystkim. W poglądzie tym nie ma miejsca na Boga jako oddzielną istotę w rozumieniu klasycznego teizmu.
Parapsychologia: traktuje o zagadnieniach takich jak percepcja pozasensoryczna, telepatia, telekineza, uzdrawianie psychiką i komunikacja z duchami poprzez media lub kanałowanie. Pomimo ostrej krytyki ze strony naukowców, parapsychologia umocniła się i dobrze wpasowuje się w pogląd popularny w niektórych dziedzinach
New Age,
głoszący, że ludzie posiadają nadzwyczajne psychiczne zdolności, ale często tylko w nierozwiniętej formie.
Poszerzanie świadomości: jeśli kosmos jest rozumiany jako jeden ciągły łańcuch istnienia, wszystkie poziomy egzystencji — mineralne, roślinne, zwierzęce, ludzkie, kosmiczne i boskie istoty
— są współzależne. Mówi się, że ludzie stali się świadomi swego miejsca w tej
holistycznej wizji
globalnej rzeczywistości poprzez poszerzenie swej świadomości wykraczające znacznie ponad jej zwykłe granice.
New Age oferuje olbrzymią różnorodność technik pomagających ludziom osiągnąć wyższy poziom postrzegania rzeczywistości, a także sposób przezwyciężenia podziału pomiędzy podmiotami oraz podmiotami i przedmiotami w procesie poznawczym, kończącym się całkowitym połączeniem tego, co normalna, niższa świadomość postrzega jako oddzielne lub różne rzeczywistości.
Pozytywne myślenie: przekonanie, że ludzie mogą zmieniać fizyczną rzeczywistość lub zewnętrzne okoliczności poprzez zmianę swego nastawienia psychicznego, przez myślenie pozytywne i konstruktywne. Czasami jest to kwestia stania się rzeczywiście świadomym tych naszych nieświadomych postaw, które określają naszą sytuację życiową. Tym, którzy myślą pozytywnie, obiecuje się zdrowie i pełnię, często powodzenie, a nawet nieśmiertelność.
Psychologia głębi: szkoła psychologii założona przez C.G. Junga, ucznia Freuda. Jung uznał, że religia i sprawy duchowe są niezwykle istotne dla uzyskania pełni i zdrowia. Interpretacja snów i analiza archetypów były kluczowymi elementami w jego metodzie. Archetypy są formami, które należą do odziedziczonej struktury ludzkiej psychiki, pojawiają się one w powtarzających się motywach lub obrazach w snach, fantazjach, mitach i bajkach.
Rebirthing: we wczesnych latach siedemdziesiątych Leonard Orr opisał rebirthing jako proces, dzięki któremu dana osoba może zidentyfikować i odizolować te miejsca w swojej świadomości, które są splątane i stanowią źródło obecnych problemów.
Reinkarnacja: w kontekście
New Age reinkarnacja jest związana z koncepcją postępującej ewolucji w kierunku stawania się boskim. W przeciwieństwie do indyjskich religii lub tych, które się z nich wywodzą,
New Age uważa reinkarnację za krok w rozwoju poszczególnej duszy ku bardziej doskonałemu stanowi. To, co podlega reinkarnacji, jest czymś zasadniczo niematerialnym lub duchowym; a dokładniej rzecz ujmując, świadomością, tą iskrą energii w człowieku, która uczestniczy w kosmicznej lub „chrystusowej” energii. Śmierć jest niczym innym, jak tylko przejściem duszy z jednego ciała do innego.
Różokrzyżowcy (
Rosicrucians): są zachodnią grupą okultystyczną zaangażowaną w alchemię, astrologię, teozofię i kabalistyczne interpretacje Pisma Świętego. Drużyna Różokrzyżowców (
Rosicrucian Fellowship) przyczyniła się do odnowy astrologii w dwudziestym wieku, a Starożytny i Mistyczny Zakon Różokrzyżowców
(AMORC) połączył sukces z przypuszczalną zdolnością materializacji psychicznych obrazów zdrowia, bogactw i szczęścia.
Ruch Ludzkiego Potencjału: od swojego powstania (Esalen, Kalifornia, lata sześćdziesiąte) rozwinął się on w sieć grup promujących uwolnienie dzięki samorealizacji, wrodzonej ludzkiej zdolności do bycia kreatywnym. Związane z tą ideą różne techniki osobistej przemiany coraz częściej są wykorzystywane przez firmy w programach treningu zarządzania, które organizowane są z bardzo zwykłych, ekonomicznych powodów. Transpersonalne Technologie, Ruch dla Wewnętrznej Duchowej Świadomości, Organizacyjny Rozwój i Organizacyjna Przemiana — wszystkie te techniki przedstawia się jako nie-religijne, jednak w rzeczywistości pracownicy firm mogą znaleźć się w sytuacjach, w których poddani zostaną wpływowi obcej «duchowości», w sytuacjach, które stawiają pytanie o osobistą wolność człowieka. Istnieją wyraźne powiązania pomiędzy duchowością Wschodu a psychoterapią, psychologia Junga i Ruch Ludzkiego Potencjału miały natomiast wielki wpływ na szamanizm i „zrekonstruowane” formy pogaństwa, takie jak druidyzm i wicca. Ogólnie rzecz ujmując „osobisty wzrost” może być rozumiany jako rodzaj „religijnego zbawienia” proponowanego przez
New Age. Uważa ono bowiem, że uwolnienie od ludzkiego cierpienia i słabości będzie rezultatem rozwijania naszego potencjału, gdyż rozwój ten prowadzi do zwiększenia kontaktu z naszą wewnętrzną boskością[105].
Spirytyzm: próby nawiązania kontaktu z duchami zmarłych istniały od zawsze, a dziewiętnastowieczny spirytyzm jest uważany za jeden z nurtów, które włączyły się do
New Age. Rozwinął się on na tle idei Swedenborga i Mesmera i stał się nowym rodzajem religii. Madame Blavatsky była medium, dlatego też spirytyzm miał wielki wpływ na Towarzystwo Teozoficzne, mimo iż podkreślano tu raczej kontakt z istotami z odległej przeszłości niż z ludźmi, którzy umarli niedawno. Allan Kardec przyczynił się do rozszerzenia idei spirytyzmu w religiach afro-brazylijskich. Elementy spirytyzmu występują również w niektórych nowych ruchach religijnych w Japonii.
Szamanizm: to praktyki i wierzenia związane z komunikacją z duchami natury i duchami zmarłych, która dokonuje się poprzez rytualne owładnięcie szamana, służącego jako medium, przez duchy. Szamanizm stał się atrakcyjny w kręgach
New Age, ponieważ podkreśla harmonię z siłami natury i uzdrawianie. Istnieje również romantyczny obraz związany z rdzennymi religiami i ich bliskością z ziemią i naturą.
Świadomość planetarna:pogląd, który rozwinął się w latach osiemdziesiątych, mający na celu promowanie lojalności raczej wobec wspólnoty ludzkiej niż wobec rodów, plemion lub innych ustalonych grup społecznych. Może on być uważany za spadkobiercę ruchów z początku dwudziestego wieku, które lansowały ideę rządu światowego. Świadomość jedności ludzkości dobrze wpasowuje się w hipotezę
Gaji.Teozofia: starożytny termin, który początkowo oznaczał rodzaj mistycyzmu. Był on łączony z greckimi gnostykami i neoplatonikami, z Mistrzem Eckhartem, Mikołajem z Kuzy i Jakubem Boehme. Terminowi „teozofia” nowy wymiar nadało Towarzystwo Teozoficzne, założone m.in. przez Helenę Pietrownę Blavatsky w 1875 roku. Teozoficzny mistycyzm zwraca się w kierunku monizmu, podkreślając niezbędną jedność duchowych i materialnych składników wszechświata. Poszukuje on również ukrytych sił, które sprawiają, że materia i duch oddziałują na siebie w taki sposób, że umysły ludzkie i boskie w końcu się spotykają. Jest to moment, w którym teozofia oferuje mistyczne odkupienie lub oświecenie.
Transcendentalizm: dziewiętnastowieczny ruch pisarzy i myślicieli w Nowej Anglii, których łączył idealistyczny zbiór przekonań na temat niezbędnej jedności stworzenia, wrodzonej dobroci osoby ludzkiej i wyższości wglądu nad logiką i doświadczeniem dla objawienia najgłębszych prawd. Główną postacią tego ruchu był Ralph Waldo Emerson. Przeszedł od ortodoksyjnego chrześcijaństwa, przez unitarianizm, do nowego, naturalnego mistycyzmu, który połączył pojęcia zaczerpnięte z hinduizmu z popularnymi amerykańskimi ideami, takimi jak: indywidualizm, osobista odpowiedzialność i potrzeba odniesienia sukcesu.
Wicca: staroangielski termin oznaczający czarownice, który został nadany neopogańskiej odnowie niektórych elementów rytualnej magii. Został on wylansowany w Anglii w 1939 roku przez Geralda Gardnera, który opierając się na pewnych dawnych tekstach, wedle których średniowieczne, europejskie czary były starożytną religią natury prześladowaną przez chrześcijan. Nazywany „sztuką” (
craft), szybko się rozwinął w latach sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych, gdzie połączył się z ruchem „kobiecej duchowości”.
Wielkie Białe Braterstwo (
Great White Brotherhood): Helena Blavatsky twierdziła, że jest w kontakcie z
mahatmas lub
mistrzami,
czyli wywyższonymi istotami, które wspólnie tworzą Wielkie Białe Braterstwo. Postrzegała je ona jako prowadzące ewolucję rasy ludzkiej i kierujące pracą Towarzystwa Teozoficznego.
7.3. Kluczowe miejsca New AgeEsalen: wspólnota założona w Big Sur, w Kalifornii, w 1962 roku przez Michaela Murphy’ego i Richarda Price’a, których głównym celem było dojście do samorealizacji istnienia poprzez nudyzm i wizje, jak również dzięki „łagodnym lekom”. Miejsce to stało się jednym z najważniejszych centrów Ruchu Ludzkiego Potencjału, i rozprzestrzeniało idee dotyczące holistycznej medycyny w świecie edukacji, polityki i ekonomii. Dokonywało się to poprzez kursy dotyczące: religioznawstwa porównawczego, mitologii, mistycyzmu, medytacji, psychoterapii, technik poszerzania świadomości itd. Obok Findhorn, Esalen uważa się za kluczowe miejsce w rozwoju świadomości Wodnika. Sowiecko-Amerykański Instytut Esalen (The Esalen Soviet-American Institute) współpracował z sowieckimi urzędnikami nad Projektem Promocji Zdrowia.
Findhorn: ta holistyczna wspólnota rolnicza założona przez Petera i Eileen Caddy, stosując niekonwencjonalne metody, osiągnęła wyjątkowe rezultaty, którymi był ogromny wzrost roślin. Założenie wspólnoty Findhorn w Szkocji w 1965 roku było kamieniem milowym w ruchu, który nosi etykietkę „New Age”. W rzeczywistości Findhorn „postrzegane było jako ucieleśniające główne ideały przemiany”. Poszukiwanie uniwersalnej świadomości, harmonia z naturą, wizja przemienionego świata i praktyka tunelowania, z których wszystkie stały się cechami charakterystycznymi
New Age, były obecne na farmie Findhorn od samego jej założenia. Sukces tej wspólnoty doprowadził do tego, iż stała się ona modelem i/lub inspiracją dla innych grup, takich jak
Alternatives w Londynie,
Esalen w Big Sur w Kalifornii oraz
Open Center i
Omega Institute w Nowym Jorku”[106].
Monte Verità: utopijna wspólnota w pobliżu miejscowości Ascona w Szwajcarii. Od końca dziewiętnastego wieku była ona miejscem spotkań europejskich i amerykańskich propagatorów kontrkultury w dziedzinie polityki, psychologii, sztuki i ekologii. Corocznie (począwszy od 1933 roku) są tam organizowane konferencje
Eranos,gromadzące niektórych z wielkich „oświeconych”
New Age. Głównym celem tej wspólnoty, co dostrzec można po przestudiowaniu jej almanachów, było stworzenie zintegrowanego świata religii[107].Fascynującym doświadczeniem jest obejrzenie listy tych, którzy w ciągu tych lat zbierali się i nadal przyjeżdżają do Monte Verita.
Przypisy[95] Por. J. Badewien, Antroposofia, [w:] H. Waldenfels (red.) Nuovo Dizionario delle Religiai, Cinisello Balsamo (San Paolo) 1993, s. 41. 
